Дүйшөн КЕРИМОВ: “Сүйүүгө Соң-Көл – эстелик”

ЭССЕ

Жай саратанында айтылуу Соң-Көлдө болгонсузбу? Анда эмесе, элестетип көрөлүчү. Күн мына-мына тоо артына жашынайын деп турат. Андан кыйгай түшкөн кызгылтым нур көл үстүнө көпүрө салган. А көпүрө кылтылдап бир башкача ажайып көрүнөт. Кудум электен өткөрүп, жээкке кол менен төшөп койгонсуган жыбыраган аппак таштарга майда толкундар тынымсыз тийип качат. Сырдуу шыбыш угулат: Жагымдуу желаргы леп-леп соккон сайын көңүлүң сергийт. Ошол маалда кайдандыр кусалык сезим өзөктү өрдөйт. Тээ бүлбүл көрүнгөн көлдүн өйүзүндө бир жакын адамың жүргөнсүп, умсунасың. Үмүткөр сезим ненидир самайт, ненидир күтөт…

Сырттан башкаргандардын сырын ачкан аалымдан кеп эш!

Чоюн ӨМУРАЛЫ уулу

МАМЛЕКЕТ ЖАНА ЖЕРГИЛИК ӨЗҮH БАШКАРУУ

Турмуш туткасы – Адам
Элден

Ошентип жерге жеке менчик киргизүү аракети экономикалык негизибиз тумтак жайдак кырдаалда артына опуртал катып турат. Бул опуртал агрардык реформага катарлаш киргизилип жаткан жергиликтүү өзүн өзү башкарууга айкалышканда андан да артылып чыгат. Анткени, жеке менчикке чыккан жердин тагдыры эми бийлик тизгинин алган жергилик элдин иш-аракетине тыгыз байланышта калат. Колунда жеринен башка кокон тыйыны жок, жок, аны сатканга юридикалык укук алган жаранга эми бөгөт жок.

Аял – Эне, Аял – шаар жана «жабылуу кара инген» тууралуу баян

“Умереть – это еще не все!”
Эрнест ХЕМИНГУЕЙ

ЭССЕ

         Жеңем ыраматылык биздин үйдүн босогосун 1968-жылдын 1-августунун таңында  аттаган эле. Көк-Күмбөз деген көк кашка өзөндүү, карагай-черлүү жайлоодобуз. Анда үйүбүздө кызыктай акыбал өкүм сүрүп, дегеним эки жыл бою борбор калаа Фрунзеде дарыланып жаткан апабызды догдурлар “болбодуга”  чыгарып бергени менен, он эки жашар мен жана кийинки майда бир туугандарымдын анча этибары жок, кыскасы, апабыз жаныбызда, телегейибиз тегиздей кез. Апам Батыш жарыктык ашкере кайраткер, өкүм жан: “Накен тез арада үйлөн, мен келинимди көрүшүм керек!” – дегенине эч ким каршы айткан жок.

Элдүүлүк жана реализм

Атактуу  немис  драматургу,  акын,  искусство иликтөөчү, режиссёр Бертольт Брехт  Аугсбургда туулган. Германиянын жана дүйнөнүн көптөгөн театрларына коюлган «Ваал», «Барабанный бой в ночи» (1922), «Говорящий «да» и говорящий «нет» (1930), «Горации и Куриации» (1934) ж.б. пьесалардын автору. «Эпикалык театр» теориясын иштеп чыккан. 1933-жылы Гитлер бийликке  келгенден  кийин эмиграцияга кетип «Страх и отчаяние в Третьем рейхе» (1938), драму «Винтовки Терезы Каррар» (1937) аттуу реалисттик чыгармаларды, «Добрый человек из Сезуана» (1940),  «Карьера  Артуро Уи» (1941), «Кавказский меловой круг» (1944), «Мамаша Кураж и ее дети» (1939), «Жизнь Галилея» (1939) тарыхый драмаларын жазат. 1948-жылы  мекенине  кайтып келип, Берлинде театр ачып, 1956-жылы Берлинде каза болгон. 

Баланы туура тарбиялоо жолу

KӨPKӨM ЧЫГАРМАЛАРДЫН ТАРБИЯЛЫК МААНИСИ

Балдар көркөм адабияты жаш муундарды ар тараптан тарбиялоонун куралы катары кызмат кылуу менен алардын эстетикалык, нравалык сезимдеринин өсүшүнө жана калыптанышына, образдуу көркөм сүйлөөсүнө, өз ой-пикирин системалуу, туура айтып бере билүүсүнө, эне тилдин байлыктарын түшүнө жана аны пайдалана алуусуна зор таасирэтет. Көркөм чыгармалар бөбөктөрдүн түшүнүгүн кеңейтип, акыл-эсин өстүрүп, алардын ар нерсеге болгон кызыгуу жөндөмдүүлүктөрүн активдештирет.

Кыргызды кайра бутуна тургуз!

Илгери тартаар башка кем болуп,
Иш билги кары-жашка кем болуп,
Илкиди калкым илинчээк таппай
Ичинен чыккан итке жем болуп.

Ириди калкым ит аалы сымал
Ичинен чыккан итке жем болуп.

Сен кимсиң, аялзат?

АНОНС!

Урматтуу журналисттер, публицисттер жана жалпы эле калемгерлер! «Коом жана Мен» сайты «Сен кимсиң, аялзат?» деген тема алдында мыкты публицистикалык чыгармалар жана журналистикалык иликтөөлөр боюнча конкурс жарыялайт. Үйбүлөнүн куту Аялзат, Эне, Жар деген эмне? Анын социалдык турмуштагы башкы ролу эмнеде? Эмнеге бүгүн турмуштун эң оор жүгүн Эне мойнуна артып таштадык?  Буга эмне себеп?.. Бул туурасында конкурстун жобосун жана жалпы байге фондун жакынкы күндөрдө жарыялайбыз. Аталган конкурстун жыйынтыгы 2017-жылдын 8-Март аялдардын Эларалык майрамы күнү чыгарылат.
Чамдай бериңиздер! Конкурска жарыяланар эмгектериңиздерди камдай бериңиздер! Аялзатына жүрөгүңүздөрдү арнай бериңиздер! 

Эскертүү: конкурска жөнөтүлгөн публицистикалык макалалар буга чейин эч жерде жарыяланбаган болсун! Сынакка катышууну каалаган авторлорго «Сен кимсиң, аялзат?» деген соболдун мааниси кандай өңүттө ачылууга тийиш экени түшүнүктүү болсун үчүн биз адегенде белгилүү публицист Ысмайыл КАДЫРОВ агабыздын төмөндөгү макаласын жарыялоону эп көрдүк. Бирок бул эмгекке конкурстан тышкары өзүнчө сыйлык бериле тургандыгын эскертебиз…Себеби конкурска катышаар авторлордун аты-жөндөрү сынактын Жобосу боюнча иш-чара жыйынтыкталган мөөнөткө чейин жарыяланбайт…

Төкмө ырчылардын дымагы жана сынагы (4-макала)

1-МАКАЛА           2-МАКАЛА       3-МАКАЛА

2005-жылы күзүндө Арстанбек Буйлаш уулунун 180 жылдык мааракесине арналган төкмө ырчылар айтышын жыйынтыктоого келгенде да талаш-тартыш ырбап барып басылган. Калыстар курамында кара кылды как жарат деген С.Жигитов, Б.Жакиев, Б.Алагушев, Д.Сарыгулов сындуу кадырлуу аксакалдардын чечимине нааразы болгон чоң топ филармонияны тегеректеп опузага алган окуяны уюштуруу тобу гана бас-бас кыла алган. Башбайгеге Нариман Түлеев жеңил авто-унаа коюп, бирок чоң айтыштын экинчи айлампасынан нарындык төкмөлөр финалга чыкпай калганы үчүн теңиртоолуктар омуроолоп: “Күйөрмандар филармония сыртында калыстарды сыртка чыгарбайбыз деп топтолуп турушат. Чечимиңерди өзгөрткүлө! Башбайгени биз коюп атсак, эмнеге нарындык төкмөлөрдүн бирөөсүн финалдык айтышка чыгарбайсыңар?!”деген доомат артып келишкенде “Бу жоругуңар эл-журтка жетсе, шерменде болосуңар! Айтпагыла минтип!” – деген Бексултан Жакиевдин аксакалдык сөзү да суу кечпей кала турган болгондо, ыраматылык Салижан Жигитовдун тамашасы теңиртоолуктарды бираз арына келтиргени бар: “Филармония сыртында нааразычылык билдирген канча нарындык турат?” – деди Сакебиз сырттан омуроолоп келгендердин топ баштаган жигитине. “…Толтура киши болсоңор, ошончоңордун колуңардан пок келеби? Мынча болду Мотуевди ээрчитип келгиле, чечимди ошондо гана өзгөртөбүз” деген азилинен кийин жым болушкан.

Атажурт коркунучта: Жыгачты кыйган балтанын сабы жыгач!

Кезинде А.Акаевдин реформаторлорунун бири Бекболот Талгарбеков «Жерге мамиле фундаменталдык философиялык жана дүйнөнү кабылдоо мүнөзүнө ээ» деп сөздү алыстан баштаган. Түркөй адам чын эле үркөөр сөз. Ар жагын мындай улайт: «рыноктук экономикалуу укуктук өлкөлөрдө жарык дүйнөгө келген эркин граждандар үчүн жерге болгон жеке менчик укугу кудай менен табият адамга берген жашоого жана эркиндикке укук сыяктуу эле кадыресе укук… (КТ». 14.12.93) Сөздү Көктөн баштаган ал бизде да жер рыногун киргизмейин цивилизациялуу (?) рынокко ээ болбойбуз деп абсолют бүтүм чыгарат. Бул багытта башкы прораб жалгыз эмес, аграрчы аталган бир катар прорабчиктер, мастерлер бар. Мамлекет стратегиясын аныктаган эң башкы Архитектордун өзү бар. Андыктан, оболу «Дүйнө кабылдоо философиясы» тууралуу эки ооз сөз.

Төкмө ырчылардын дымагы жана сынагы (3-макала)

1-МАКАЛА           2-МАКАЛА

Учурда ашкере саясатташкан коомубузда сын айтуу жөрөлгөсү бир гана саясый чөйрөдөгүлөрдүн дарегине карата айтылганы болбосо, чыгармачыл жана илимий чөйрөнүн арасында дээрлик жым. Себеби сын айттың, балээге кабыласың. Ал эми советтик доордо калыптанган байтактуу жалпы маданий, адабий өсүштөрүбүздү карайлы: театр, кино, сүрөт, адабият, илим-билим тармагынын айбаттуу сынчылары менен чыныгы кесипкөйлөрү арасында полемикалык таймаштар канчалаган таланттарды өстүрдү. Анда адабий сынчылар тургай искусствовед, театровед, музыковеддердин көз кыры салынып турган үчүн кыргыз киносу кандай бийиктиктерге жетти, театр өнөрүндө кандай гана корифейлер өсүп чыкпады?.. Эмне алар сын айтылбаган үчүн чыгармачылык ийгиликтин туу чокусуна чыгышты беле? Ошол эле Ч.Айтматов канчалаган тепкиге кабылып, адилетсиз сындардын ызасына кабылбаган?! Ага дейре улуу акын Алыкул Османов ачуу сынга кабылган эмес беле? Андай мисалдарды санап отурсак, макалага сыйбайт. Азыр кеп башкада…