Бурят жомогу
Каркыраны силер, балдар, билесиңерби? Билесиңер!
Буту узун, мойну узун, учат. Ии, ошол. Ошол каркыра деген куш ааламдагы бүт канаттуулардын падышасы болгусу келет экен да, анан ошол максатын ишке ашыруу үчүн дүйнөдөгү канаттуулардын баарын чакырат.
АҢГЕМЕ
«Чачтарачкана» деген жазуусу өчөйүн деп калган, тактайларынын жарымы чирип, өзү бир жагына ооп турган, ичи эски-куску кайчы, устара, аларды курчута турган кайыштарга жана дагы ыбырсыган майда нерселерге толгон, анча-мынча атыр-упасы бар бул эски будкадан чыгып баратып анын эски ээси – ушул будкасындай бир топко барып калган сакалчан неме артына бир кылчайды да четтери карала-торала болуп кеткен күзгүнүн аркасына колун салып, ал жактан небак ачылып, жарымы түгөнгөн арагын алып чыкты.
Адамзаттын тарыхында байыркы кытай философиясынын, анын ичинде конфуцийлик окуунун, даоизмдин, ойчул-насаатчыл поэзиянын орду чоң болгондугу улам жыл өткөн сайын баса айтылууда. Мына ошолордун катарында Тао Юань-мин (Тао Цянь) деген акындын да үнү угулуп турат.
Азыркы аймактык бөлүштүрүү боюнча айтканда Кытайдын Түштүк жагында Чыгыш Цзинь империясында 365-жылы туулган. Цзинь доорунда, IV кылымда, жашап өткөн акындын болгону 160 ыры жана анча-мынча карасөз менен ыр аралаштырып жазган мурастары гана калды. Түпкүлүгү башкаруучулардын үй-бүлөсүнөн чыкса да, анын мезгилинде ата-энеси анча чоң эмес мансапта турган. 29 жашында иштей баштайт да 41 жашка чейин кичирээк бир аймакты башкарууга чейин өсүп жетет, анан күтүлбөгөндөй сексен күндө эле жеткен мансап даражасын таштап, ээн-эркин эл кыдырып, ыр жазууга өтөт. Кырк төрт жашында үй-жайы аябай катуу күйүп, эч бир буюм-тайымы калбайт.
Шиңгил аңгемелер
ГҮЛ
Эй, розалар – ачылмай да, соолумай,
Жүргөн желден бүрүң түштү оорудай.
Бажырайып турбадыңар бир апта,
Көңүл сынды, көрктү мүшкүл тооруду ай.
(Омор Хайям)
Бул – гүл. Биз жашаган жарыктыкка чыгып келүүгө ашыгып, гунчалары акырын ачылып, биринчи жолу күндүн нурун сүйдү, ошол нур, ошол тап жакты баарынан.
Адабиятчы, жазуучу, профессор Абдыкерим Муратов менен жазуучу жана журналист Мамат Сабыровдун маеги…
– Абдыкерим мырза, дүйнөлүк адабият, анын өткөн-кеткени, азыркы абалы тууралуу сүйлөшкөндө бул тармактагы эң атактуу сыйлык Нобелдик сыйлык эске түшөт эмеспи, бул сыйлыкты биздин Чыңгыз Айтматов ала албай кете берди. Азыр бул сыйлык Сиздин оюңузча кимдерге берилип жатат, алар аалам адабиятына кандай салым кошту, сөзүбүздү мына ушул бийик сыйлыктан баштасак…
Шиңгил аңгемелер
Бобордук аянт. Лениндин айкелинин алды. Буерден жылына эки жолу – майрамда «Ура-а! Ура-а!» деп туу, шар, гүл, плакат көтөрүп өтчүбүз. Трибунада тургандарга кол булгалоочубуз.
Эми аерге топтолуп, «Ур! Ур!» деп кыйкырчу болдук. Трибунада тургандарга муш көрсөтөбүз.
А эртең кантебиз, билбейм?..
Түрк жомогу
Бар экен, жок экен, илгери өткөн заманда бир кары адам жашаптыр. Ар күнү ал токойго барып, отун алып, анысын базарга алып келип сатып күн көрчү экен.
Бир мертебе ал балтасын жана жибин алып адаттагыдай эле токойго барат. Булактын жанына жетип, чарчап: «Ох!» деп отура берерде эле бет маңдайынан бир араб пайда болот.
Шиңгил аңгемелер
Айлыма бардым. Жүрөгүм элеп-желеп, өзүм өзүмө батпай, сагынып, кусаланып, балалыгымды издеп жүрдүм…
Ар кимге жүгүрүп барам да, суроо узатам:
– Мени тааныйсызбы?
Атам жооп бербеди.
– Мени тааныйсыңарбы?
Инилерим унчукпайт.
же жапон акыны Сайгёну коштоп…
Бу киши дегениң шундай экен: өзүмдү тээ атамзаманда сөөгү сөпөт болгон жапон адамы менен байланыштырып алдым да, аны кумар жазышар куштар сырдашыма айландырдым. Кантип эле дейм, ошо 1118-жылы туулуп, 1190-жылы каза тапкан тээ мухиттин ары жагында күн кечирип, дервишчесинен жерооп, журт кезип өткөн киши экөөбүз бир ойду ойлоп, бирнерсеге кайгырып, анан бирдемеге куштарланып калалы деп…
* * *
Ошондо да ушундай
Кызарып Күн чыгып…
Түнкү асманды Ай жиреп, шашпай сүзүп…
Шиңгил аңгемелер
Сыртта суук. Бир топтон бери бурганак тыным албай кыштын каарын кабарлап турат.
Бул экөөнө болсо чилденин суугу билинбейт. Жылуу үйдө, калың жууркандын ичинде.
– Мелис, баягыдан жегим келип жатат, – Келин күйөөсүнө ыктай өзүнүн жылуу кучагына имере тартты.
Коом жана Мен 